اگر طب سنتی ایرانی اسلامی در درمان بیماری‌های واگیر توانایی داشته، این سوال مطرح می‌شود که چرا در گذشته شمار زیادی از مردم بر اثر چنین بیماری‌هایی جان خود را از دست می‌دادند؟
حقیقت این است که دانش پزشکی در ایران قدیم، به‌ویژه در دوران اوج حکمت و طب سنتی، بسیار غنی و عمیق بوده است. آثار و رساله‌های دانشمندانی چون ابن‌سینا، رازی، و جرجانی گواهی بر دستاوردها و نوآوری‌های علمی آن زمان هستند. با این حال، دو چالش اساسی وجود داشت:
- تعداد بسیار محدود پزشکان ماهر و
- نبود امکانات کافی برای انتقال و انتشار گسترده‌ی دانش در میان عموم مردم.
در گذشته، دسترسی به اطبای حاذق عمدتاً برای درباریان یا خانواده‌های مرفه ممکن بود.
حکما بیشتر برای حفظ جانشان و ادامه‌ی کار علمی، مجبور بودند در کنار شاهان زندگی کنند.
عمده وقت آن‌ها نیز صرف ثبت و تدوین آثار برای آیندگان می‌شد.
بخش بزرگی از مردم، خصوصاً روستاییان و اقشار دور از مرکز، حتی به توصیه‌های ساده‌ی بهداشتی هم دسترسی نداشتند.
نبود وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون، رادیو یا فضای مجازی، انتقال معلومات پزشکی را کاملاً محدود می‌کرد و سختی سفر نیز دریافت خدمات درمانی را برای اکثریت جامعه تقریباً ناممکن ساخته بود.
و اینکه سطح بهداشت عمومی و فردی هم در آن دوران بسیار ضعیف بود؛ بسیاری از مردم آگاهی کافی درباره‌ی شستشو، پاکیزگی محیط و اصول پیشگیری نداشتند، به همین علت بیماری‌های واگیر بسیار راحت شیوع می‌یافت و مهار آن دشوار بود.
در سوی دیگر، اگرچه امروزه تعداد اطباء زیاد شده و دسترسی به خدمات درمانی آسان‌تر است، اما عمق، کیفیت و گستره‌ی دانش پزشکی سنتی نزد بسیاری از اطبا وجود ندارد یا کمرنگ شده است.
البته هنوز تعدادی محدود از اطبا هستند که تکه‌هایی از حکمت گذشتگان را در فکر و عمل خود زنده نگه داشته‌اند، اما آن‌ها هم با محدودیت‌های قانونی و اجتماعی و امکاناتی مواجه هستند و نمی‌توانند خدمت‌رسانی گسترده و اثربخش داشته باشند. اکنون بیشتر فعالیت این افراد به آموزش و انتقال تجربه‌های شخصی محدود شده است.
به نظر می‌رسد اگر در گذشته شرایط به گونه‌ای بود که علاوه بر وجود دانش، امکان دسترسی عمومی و آموزش‌های صحیح و بهداشتی مهیا می‌بود، طب سنتی ایرانی اسلامی می‌توانست در پیشگیری و درمان بیماری‌های واگیر و ارتقای سلامت جامعه نقش مؤثرتری داشته باشد؛ امروزه نیز با ابزار ارتباط جمعی و پیشرفت فناوری، این فرصت تا حدی فراهم شده است تا بخش‌هایی از این دانش آمیخته با آموزه‌های نوین دوباره احیا و گسترش یابد.